(กลอน) ว. ไม่ได้เรื่อง, ไม่ได้ความ, เลอะเทอะเอาเป็นหลักไม่ได้, เช่น พูดเลอะหลงไหลไม่ได้ศัพท์. (สังข์ทอง)
ประเภทสำนวน
"ไม่ได้ศัพท์" จัดว่าเป็น คำพังเพย เพราะว่า เป็นถ้อยคำเปรียบเทียบที่มีความหมายแฝง ไม่ได้มีลักษณะเป็นคำสอนโดยตรงเหมือนสุภาษิต และไม่ใช่วลีเฉพาะที่ต้องตีความพิเศษแบบสำนวนไทย แต่เป็นการเปรียบเปรยสถานการณ์ที่ต้องตีความเพิ่มเติม
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
สำนวนนี้มาจากการเล่นพนันหรือการเล่นเกม โดยเฉพาะการเล่นไพ่หรือการเล่นที่ต้องจับไพ่หรือเบี้ย 'ศัพท์' ในที่นี้หมายถึง 'ไพ่' หรือ 'เบี้ย' ที่จะทำให้ชนะ เมื่อไม่ได้ 'ศัพท์' ที่ดีก็ทำให้เสียเปรียบคู่แข่ง จึงนำมาใช้เปรียบเทียบกับสถานการณ์ที่คนๆ หนึ่งไม่ได้รับโอกาสหรือปัจจัยที่ดีในการเริ่มต้นบางสิ่ง ทำให้เสียเปรียบผู้อื่น
ตัวอย่างการใช้สำนวน "ไม่ได้ศัพท์" ในประโยค
- เขาเรียนไม่เก่งเพราะพื้นฐานไม่ดี พอขึ้นมัธยมก็เลยไม่ได้ศัพท์ต้องมาเรียนซ่อมเสริมหนักกว่าเพื่อน
- คนรุ่นใหม่ที่เกิดในครอบครัวยากจน ถือว่าไม่ได้ศัพท์มาตั้งแต่เกิด ต้องต่อสู้มากกว่าคนอื่นหลายเท่า
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
