อาการรีบร้อนลนลาน,ตื่นกลัว
ประเภทสำนวน
"ตาลีตาเหลือก" จัดว่าเป็น สำนวนไทย เพราะว่า เป็นวลีเฉพาะที่ต้องตีความ ไม่สามารถแปลความหมายตรงตัวได้ เมื่อพิจารณาตามหลักวิชาการ คำว่า 'ตาลีตาเหลือก' ไม่ได้แสดงคำสอนโดยตรง (สุภาษิต) หรือเป็นการเปรียบเทียบ (คำพังเพย) แต่เป็นการบรรยายอาการเฉพาะที่มีความหมายพิเศษ
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
คำว่า 'ตาลีตาเหลือก' หมายถึง อาการที่ตาเบิกโพลงด้วยความตกใจ กลัว หรือตื่นเต้นอย่างมาก จนลูกตาเหลือกขึ้นและขยับไปมา เกิดจากการรวมคำว่า 'ตาลี' (ตาที่เคลื่อนไหวอย่างรวดเร็ว) และ 'ตาเหลือก' (ตาที่เบิกโพลง) เพื่อเน้นย้ำอาการตื่นตระหนกอย่างรุนแรง
ตัวอย่างการใช้สำนวน "ตาลีตาเหลือก" ในประโยค
- เมื่อได้ยินเสียงระเบิดดังสนั่น ทุกคนวิ่งหนีกันออกจากอาคารตาลีตาเหลือก
- พอเจอเจ้านายเดินมาตรวจงานโดยไม่บอกล่วงหน้า พนักงานทุกคนก็ตาลีตาเหลือกรีบทำงานกันใหญ่
- เมื่อรู้ว่าต้องจ่ายค่าปรับเป็นหลักหมื่น เขาถึงกับตาลีตาเหลือกเพราะไม่คิดว่าจะแพงขนาดนั้น
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
