หาเศษหาเลยหรือมีผลประโยชน์พลอยได้จากหน้าที่ที่ตนทำ
เปรียบเหมือนคนเลี้ยงช้าง ซึ่งช้างก็มีค่าหญ้าอันเป็นส่วนของช้าง คนเลี้ยงช้างอาจเบียดบังเอาส่วนหนึ่งของค่าหญ้าเป็นผลประโยชน์ของตัว
หาผลประโยชน์โดยมิชอบจากงานที่ทำ หรือรับผิดชอบ
ประเภทสำนวน
"เลี้ยงช้างกินขี้ช้าง" จัดว่าเป็น คำพังเพย เพราะว่า เป็นข้อความเปรียบเทียบที่มีความหมายแฝง ต้องตีความเพิ่มเติม ไม่ได้ให้ข้อคิดหรือคำสอนโดยตรง แต่เปรียบเปรยพฤติกรรมของคนบางประเภท
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
คำพังเพยนี้เปรียบเทียบถึงผู้ที่ทำงานหรือลงทุนอย่างมากมาย แต่กลับได้ผลตอบแทนหรือผลประโยชน์เพียงเล็กน้อย ไม่คุ้มค่า เหมือนคนที่เสียค่าใช้จ่ายมหาศาลในการเลี้ยงช้าง แต่กลับได้ประโยชน์เพียงขี้ช้างเท่านั้น ซึ่งมีค่าน้อยนิดเมื่อเทียบกับต้นทุนที่เสียไป
ตัวอย่างการใช้สำนวน "เลี้ยงช้างกินขี้ช้าง" ในประโยค
- บริษัทนี้จ่ายเงินเดือนน้อยนิดแต่ให้ทำงานหนักมาก พนักงานบ่นกันว่าเหมือนเลี้ยงช้างกินขี้ช้าง
- อุตส่าห์ลงทุนซื้อหุ้นไปเป็นล้าน สุดท้ายได้เงินปันผลแค่หลักร้อย แบบนี้เรียกว่าเลี้ยงช้างกินขี้ช้างชัดๆ
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
ประเภทสำนวน
"เลี้ยงช้างกินขี้ช้าง" จัดว่าเป็น คำพังเพย เพราะว่า เป็นข้อความเปรียบเทียบที่มีความหมายแฝง ต้องตีความเพิ่มเติม ไม่ได้สอนหรือให้ข้อคิดโดยตรงเหมือนสุภาษิต แต่เป็นการเปรียบเปรยพฤติกรรมของคนที่ได้ผลประโยชน์น้อยกว่าทรัพย์หรือสิ่งที่ตนมี
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
สำนวนนี้เปรียบเทียบกับการที่คนเลี้ยงช้างซึ่งเป็นสัตว์ใหญ่ที่มีค่า แต่กลับได้ประโยชน์เพียงแค่ขี้ช้างซึ่งมีค่าน้อยมาก เปรียบกับคนที่มีทรัพย์สินหรือทรัพยากรมีค่ามาก แต่ไม่รู้จักใช้ให้เกิดประโยชน์ กลับได้ผลตอบแทนน้อยนิด ไม่คุ้มกับสิ่งที่ลงทุนไป
ตัวอย่างการใช้สำนวน "เลี้ยงช้างกินขี้ช้าง" ในประโยค
- คุณปู่มีที่ดินเป็นร้อยไร่ แต่ปลูกพืชเล็กๆ น้อยๆ ขายแค่พอยังชีพ ถือว่าเลี้ยงช้างกินขี้ช้าง
- บริษัทนี้ลงทุนซื้อเครื่องจักรราคาแพงมาก แต่ใช้ผลิตสินค้าธรรมดาที่ไม่ได้กำไรมากนัก เหมือนเลี้ยงช้างกินขี้ช้าง
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
