สิ่งที่ไม่น่าไว้วางใจ เพราะรู้ตื้นหนาบางของเราเป็นอย่างดี
คนเรานะต่อให้รักกันแค่ไหนยามที่ผิดใจก็กลายเป็นศัตรูได้หมด เหมือนที่โบราณว่า ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก อย่าได้ไว้ใจ
สิ่งที่ไม่น่าไว้วางใจ เพราะรู้ตื้นหนาบางของเราเป็นอย่างดี
ประเภทสำนวน
"ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก" จัดว่าเป็น คำพังเพย เพราะว่า เป็นข้อความเปรียบเทียบที่มีความหมายแฝงต้องตีความเพิ่มเติม ไม่ได้ให้คำสอนโดยตรงเหมือนสุภาษิต แต่เป็นการเปรียบเปรยถึงสิ่งที่ไว้ใจไม่ได้ ความหมายไม่สมบูรณ์ในตัวเอง ต้องตีความต่อ
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
สำนวนนี้เปรียบเทียบสิ่งที่อันตรายและไว้วางใจไม่ได้ไว้ 4 อย่าง คือ 'ช้างสาร' (ช้างตกมัน) ซึ่งอาจทำร้ายคนได้แม้เคยเชื่อง 'งูเห่า' ซึ่งมีพิษร้ายแรง 'ข้าเก่า' หรือคนรับใช้เก่าที่อาจไม่จงรักภักดีเหมือนเดิม และ 'เมียรัก' ที่อาจเปลี่ยนใจหรือแสดงอารมณ์รุนแรงได้ สิ่งเหล่านี้แม้ดูเหมือนใกล้ชิดหรือคุ้นเคย แต่ก็มีโอกาสก่อให้เกิดอันตรายได้เสมอ
ตัวอย่างการใช้สำนวน "ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก" ในประโยค
- ผู้เฒ่าที่บ้านมักเตือนลูกหลานเสมอว่า 'ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก' ล้วนเป็นสิ่งที่ต้องระวังตัวและไม่ควรไว้วางใจจนเกินไป
- แม้จะอยู่ด้วยกันมานาน แต่ต้องไม่ประมาท เพราะช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก คือสิ่งที่คาดเดาไม่ได้และอาจเป็นอันตรายได้ทุกเมื่อ
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
ประเภทสำนวน
"ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก" จัดว่าเป็น คำพังเพย เพราะว่า เป็นคำเปรียบเทียบที่มีความหมายแฝง ต้องตีความเพิ่มเติม โดยเปรียบเทียบสิ่งต่างๆ ที่อาจเป็นอันตรายแก่ผู้ที่ไว้วางใจไม่ระวัง
ที่มาและแนวคิดเบื้องหลัง
เปรียบเปรยถึงสิ่งที่คนเราควรระวัง แม้จะเป็นสิ่งที่ตนคุ้นเคยหรือใกล้ชิด ทั้งช้างสาร (ช้างที่แข็งแรง) งูเห่า (งูมีพิษ) ข้าเก่า (คนรับใช้ที่อยู่มานาน) และเมียรัก (ภรรยาที่รักใคร่) ล้วนอาจทำอันตรายแก่เราได้ หากเราประมาทหรือไม่ระวังตัว สะท้อนแนวคิดของสังคมโบราณที่เตือนให้ระวังภัยจากสิ่งใกล้ตัว
ตัวอย่างการใช้สำนวน "ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก" ในประโยค
- อย่าเพิ่งไว้ใจเสียทีเดียว จำไว้ว่า ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก อาจทำร้ายเราได้เสมอหากเราไม่ระวัง
- คุณตาเตือนหลานชายที่จะแต่งงานว่า ช้างสาร งูเห่า ข้าเก่า เมียรัก อย่าไว้ใจให้มากจนลืมระวังตัว
สรุปและทบทวนเรื่อง สำนวน สุภาษิต และคำพังเพย
สุภาษิต และคำพังเพย จัดเป็น "สำนวน" ด้วยกันทั้งคู่ เพราะมีความหมายในเชิงเปรียบเทียบ และเป็นถ้อยคำที่ใช้สืบเนื่องกันมานาน
สุภาษิต เป็นถ้อยคำที่มักใช้คำสั้น ๆ กะทัดรัดแต่มีความหมายลึกซึ้ง มีสัมผัสคล้องจอง ส่วนใหญ่สุภาษิตที่ใช้ในสังคมไทยมักมีที่มาจากคำสอนทางพุทธศาสนา
คำพังเพย เป็นถ้อยคำที่ให้ข้อคิด โดยกล่าวถึงพฤติกรรมหรือธรรมชาติรอบตัว ส่วนมากมักเป็นถ้อยคำที่เป็นข้อสรุปการกระทำหรือพฤติกรรมทั่วไป อาจมีที่มาจากนิทาน ตำนาน วรรณคดี
